Đường huyết ổn định nhờ chế độ dinh dưỡng phù hợp

Người bệnh đái tháo đường thường gặp vấn đề về kiểm soát đường huyết sau bữa ăn. Vì vậy, việc nhận thức và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp có thể giúp bệnh nhân kiểm soát đường huyết tốt hơn, hạn chế tối thiểu những biến chứng do tăng đường huyết gây ra. 

Sự điều hòa của đường huyết trong cơ thể

Khi bạn tiêu thụ bất kỳ loại thực phẩm nào có chứa carbohydrat, hệ thống tiêu hóa sẽ chuyển hóa thành glucose và được hấp thụ vào máu.

Khi đường huyết cao, tuyến tụy sản xuất insulin kích thích các tế bào hấp thụ glucose trong máu để chuyển hóa thành năng lượng hoặc dự trữ và gây hạ đường huyết.

Khi cơ thể cần năng lượng, glucagon từ tuyến tụy được tiết ra, kích thích giải phóng đường dự trữ và làm tăng mức đường huyết.

Ở người bình thường, sự điều hòa của insulin và glucagon giúp đường huyết luôn được duy trì ở mức ổn định. Ở bệnh nhân đái tháo đường, do sự khiếm khuyết về khả năng tiết insulin hoặc cơ thể kém nhạy với insulin, dẫn đến tình trạng tăng glucose huyết kéo dài, dần dần gây ra những rối loạn trong chuyển hóa carbohydrat, lipid và dẫn đến nhiều biến chứng ở các cơ quan như tim,mạch máu, thận, mắt và thần kinh.

Mục tiêu của việc thay đổi chế độ ăn uống trong điều trị đái tháo đường

Đối với bệnh nhân đái tháo đường, việc thay đổi chế độ ăn uống được thực hiện nhằm các mục tiêu đạt được và duy trì được các chỉ số trong chuyển hóa bao gồm

• Mức đường huyết cao trở về bình thường hoặc càng gần mức bình thường càng tốt để ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ biến chứng của bệnh tiểu đường.
• Làm giảm và ổn định được các chỉ số lipid huyết để làm giảm nguy cơ mắc bệnh mạch máu lớn.
• Ổn định huyết áp giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh mạch máu.

Phòng ngừa và điều trị các biến chứng mãn tính của bệnh tiểu đường. Điều chế độ dinh dưỡng phù hợp để phòng ngừa và điều trị béo phì, rối loạn lipid máu, bệnh tim mạch, tăng huyết áp và bệnh thận.

Cải thiện sức khỏe thông qua lựa chọn thực phẩm lành mạnh và hoạt động thể chất.

Giải quyết nhu cầu dinh dưỡng của từng cá nhân để phù hợp với sở thích và điều kiện sống của mỗi cá nhân, khuyến khích sự tuân thủ của bệnh nhân trong quá trình điều chỉnh chế độ ăn uống.

Thay đổi chế độ ăn uống để đạt được và duy trì mức đường huyết ổn định

Sự ảnh hưởng của chế độ dinh dưỡng lên sự thay đổi đường huyết

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe tổng thể, kiểm soát đường huyết  và ngăn ngừa hoặc cải thiện biến chứng liên quan đến bệnh đái tháo đường.

Giảm cân được khuyến khích cho tất cả bệnh nhân có nguy cơ mắc hoặc đã mắc đái tháo đường. Trên thực tế, việc điều chỉnh cân nặng được chứng minh có tác dụng cải thiện tình trạng đề kháng insulin. Do đó, các chế độ ăn hạn chế carbohydrat, chất béo, calo hoặc chế độ ăn Địa Trung Hải có lợi cho bệnh nhân đái tháo đường trong quá trình điều trị.

Carbohydrat

Carbohydrat là nguồn năng lượng chính trong chế độ ăn uống, carbohydrat trong thực phẩm bao gồm: đường, tinh bột và chất xơ. Carbohydrat ảnh hưởng trực tiếp đến lượng đường trong máu, trong khi protein và chất béo ít ảnh hưởng.

Các yếu tố có thể làm đường huyết cao bao gồm: lượng carbohydrate, loại đường (glucose, fructose, sucrose), tính chất tinh bột, phương pháp chế biến nấu ăn và chế biến thực phẩm,…Tuy nhiên, có nhiều bằng chứng cho rằng, tổng lượng carbohydrat trong bữa ăn có ảnh hưởng quan trọng hơn so với các yếu tố khác đối với bệnh nhân đái tháo đường.

Những người mắc bệnh đái tháo đường được khuyến khích lựa chọn nhiều loại thực phẩm chứa chất xơ vì chúng cung cấp vitamin, khoáng chất, chất xơ và các chất quan trọng khác cho sức khỏe tốt.

Protein

Ở những người mắc bệnh tiểu đường type  2 được kiểm soát đường huyết, protein không làm tăng nồng độ glucose trong huyết tương, mặc dù protein cũng là chất kích thích tiết insulin mạnh như carbohydrat

Acid béo và cholesterol

Mục tiêu chính trong chế độ ăn ở người mắc bệnh tiểu đường là hạn chế lượng chất béo bão hòa và cholesterol trong chế độ ăn uống.

Chế độ ăn giảm chất béo bão hòa và cholesterol khi duy trì lâu dài góp phần giảm cân ở mức độ vừa phải và cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu.

Các nguyên tố vi lượng

Không có bằng chứng rõ ràng về lợi ích từ việc bổ sung vitamin hoặc khoáng chất ở những người mắc bệnh tiểu đường không bị thiếu hụt cơ bản. Các trường hợp ngoại lệ bao gồm folate để ngăn ngừa dị tật bẩm sinh và canxi để ngăn ngừa bệnh xương.

Việc bổ sung thường xuyên các chất chống oxy hóa vào chế độ ăn uống không được khuyến khích vì có những điều không chắc chắn liên quan đến hiệu quả và độ an toàn lâu dài.

Rượu

Rượu có thể có cả tác dụng gây đường huyết cao hoặc hạ đường huyết ở những người mắc bệnh tiểu đường. Để giảm nguy cơ hạ đường huyết, nên uống rượu cùng với thức ăn.

Thức ăn giàu các loại đường đơn dễ gây tăng đường huyết đột ngột

Chế độ dinh dưỡng cho người đái tháo đường

Chế độ dinh dưỡng là một trong những yếu tố chính có ảnh hưởng đến nhiều bệnh lý, trong đó có bệnh đái tháo đường. Việc thay đổi chế độ dinh dưỡng có liên quan đến việc điều chỉnh loại và số lượng thực phẩm mà bệnh nhân đái tháo đường sử dụng.

Mức tiêu thụ năng lượng mỗi ngày được khuyến cáo cho từng nhóm đối tượng như sau:

• Bệnh nhân đái tháo đường không béo phì: 1500 đến 2500 kcal
• Bệnh nhân đái tháo đường thừa cân: 800 đến 1500 kcal
• Bệnh nhân đái tháo đường thiếu cân (bao gồm trẻ em và trẻ vị thành niên): ít nhất 2500 kcal.

Tìm hiểu thêm: Gợi ý 7 bữa sáng cho người bệnh tiểu đường đủ chất và khoa học

Chế độ ăn uống được cá nhân hóa tùy theo độ tuổi, cân nặng, giới tính, tình trạng sức khỏe và nghề nghiệp của bệnh nhân. Tuy nhiên, cũng có một số khuyến cáo chung được áp dụng cho mọi đối tượng bệnh nhân đái tháo đường, cụ thể là:

• Thực phẩm nhóm carbohydrat nên sử dụng dưới dạng tinh bột như ngô, gạo, đậu, khoai tây,..
• Các loại đường đơn dễ hấp thu và khiến đường huyết cao đột ngột nên không được sử dụng các loại đường tinh chế dưới dạng đường đơn như glucose, sucrose và cũng như các sản phẩm chứa đường tinh chế như nước ngọt, kẹo, mật ong, ngoại trừ khi bị hạ đường huyết hoặc khi bệnh năng cần bổ sung năng lượng.
• Các chất tạo ngọt không dinh dưỡng như saccharin, aspartam, acesulfame kali và sucralose được khuyến cáo thay thế đường dành cho bệnh nhân đái tháo đường.
• Hạn chế tối đa các chất béo động vật như bơ, mỡ, thực phẩm giàu acid béo bão hòa và cholesterol, khuyến cáo thay thế bằng dầu thực vật.
• Ăn nhạt, giảm muối trong bữa ăn
• Người bệnh thận do đái tháo đường nên hạn chế dùng thực phẩm giàu protein như thịt, cá, tôm, cua, đậu nành,…
• Không hút thuốc lá, hạn chế uống rượu
• Ưu tiên tiêu thụ nhiều các loại thực phẩm như nước, rau củ, trái cây không đường.
• Chia nhỏ bữa ăn để tránh việc đường huyết cao quá mức.
• Bệnh nhân được điều trị bằng insulin hoặc một số thuốc uống gây hạ đường huyết, được khuyên ăn nhiều bữa ăn trong ngày nhằm tránh nguy cơ hạ đường huyết (3 bữa một ngày cộng với các bữa ăn nhẹ thích hợp xen kẽ).

Một số loại chế độ ăn kiêng cho người đái tháo đường

Chế độ ăn Địa Trung Hải

Đây là chế độ ăn giàu ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, rau, trái cây và acid béo không bão hòa (như dầu ô liu). Đồng thời hạn chế ăn thịt gia cầm, cá, sữa, rượu vang đỏ và thịt đỏ.

Chế độ ăn Địa Trung Hải được chứng minh có khả năng ngăn ngừa các bệnh lý về tim mạch, giúp kiểm soát đường huyết và cân nặng.

Chế độ ăn ít carbohydrat, giàu protein

Người ta cho rằng, đường huyết cao do carbohydrat, do đó chế độ ăn ít carbohydrat làm giảm đường huyết và insulin, giúp cơ thể chuyển hóa các acid béo thành năng lượng thay vì chuyển hóa đường, từ đó giúp giảm cân nhanh chóng và tăng cảm giác no. Tuy nhiên, tác dụng lâu dài của chế độ ăn này vẫn chưa được chứng minh rõ.

Chế độ ăn chay và thuần chay

Chế độ này có thể cải thiện việc giảm cân và kiểm soát quá trình trao đổi chất ở bệnh nhân tiểu đường loại 2 do sự tiêu thụ nhiều thực phẩm có chỉ số GI thấp, giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa.

Chế độ ăn Địa Trung Hải

Sử dụng máy đo đường huyết liên tục để nâng cao hiểu biết về chế độ dinh dưỡng

Dữ liệu từ máy đo đường huyết liên tục (CGM) đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết nhờ cung cấp dữ liệu về chỉ số đường huyết cao hay thấp, liên tục cả ngày lẫn đêm, đồng thời có thể dự đoán xu hướng thay đổi đường huyết.

Dữ liệu CGM góp phần cung cấp nền tảng cho các can thiệp trị liệu cá nhân hóa. Tác động của các loại thực phẩm khác nhau đến mức đường huyết có thể được quan sát bằng máy đo đường huyết liên tục. Bằng cách theo dõi chi tiết sự thay đổi đường huyết sau bữa ăn, các cá nhân có thể đưa ra quyết định trong thay đổi chế độ ăn uống, từ đó giúp kiểm soát đường huyết dễ dàng.

Tìm hiểu thêm: Công nghệ đo đường huyết liên tục, giúp người đái tháo đường kiểm soát đường huyết

Vì sao thay đổi chế độ dinh dưỡng trong điều trị đái tháo đường cần sự hỗ trợ của chuyên gia dinh dưỡng

Thay đổi chế độ dinh dưỡng là nền tảng quan trọng trong điều trị đái tháo đường. Như đã đề cập ở trên, chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường cần được cá nhân hóa cho từng đối tượng, vì mỗi bệnh nhân có tình trạng bệnh và nhu cầu chăm sóc sức khỏe khác nhau.

Để đảm bảo sự an toàn và đạt được hiệu quả điều trị cao nhất, việc điều trị đái tháo đường có sự phối hợp của chuyên gia dinh dưỡng là cần thiết.

Tại DiaB, nhận thấy lợi ích to lớn của việc kết hợp thay đổi  lối sống cùng chuyên gia dinh dưỡng và sử dụng thiết bị theo dõi đường huyết liên tục, bên cạnh việc cung cấp máy CGM, đội ngũ chuyên gia dinh dưỡng DiaB luôn sẵn sàng đồng hành cùng khách hàng trong suốt quá trình điều trị.

Đây là chương trình ưu đãi đặc biệt dành riêng cho khách hàng khi mua sản phẩm tại DiaB.

Chuyên gia dinh dưỡng về bệnh đái tháo đường tại DiaB sẽ phối hợp với bệnh nhân và giúp bệnh nhân nắm bắt được các thông tin cần thiết về ảnh hưởng của từng loại thực phẩm đối với đường huyết của cơ thể. Đồng thời, đưa ra lời khuyên về chế độ dinh dưỡng thích hợp dựa trên bằng chứng chuyên môn cho bệnh nhân đái tháo đường và các yếu tố khác bao gồm tình trạng dinh dưỡng, thuốc men, kiểm soát đường huyết và lối sống cho bệnh nhân.

Nếu bạn có thắc mắc về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường hoặc muốn kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn, hãy tham khảo chương trình thay đổi lối sống kết hợp với máy đo đường huyết liên tục tại https://abbott.diab.com.vn/

Tham khảo

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4070192/
• https://diabetesjournals.org/care/article/27/suppl_1/s36/24570/Nutrition-Principles-and-Recommendations-in
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10636508/